ruen

Жергиликтүү калктын кирешеси жана жапайы жаратылыш үчүн маанилүү болгон, деградацияга кабылган жайыт тилкелерин ӨКЖА жайыттарын башкаруунун жергиликтүү пландарын жакшыртуу аркылуу калыбына келтирүү

Услуги
Ишке ашыруу мезгили
  • Ишке ашыруу мезгили: 2019 - 2022
  • Донордук уюм: ПРООН в Кыргызской Республике
  • География: Токтогульский и Тогуз-Тороуском районы, Джалал-Абадская область, Кыргызская Республика.
Долбоордун актуалдуулугу Батыш Тянь-Шандын шалбааларынын жер-жерлерде эффективдүү көзөмөлсүз жана башкаруусуз жайыт жана айыл чарба жерлери катары интенсивдүү пайдаланылып жаткандыгы менен шартталган. Тоо экосистемасындагы шалбаалардын бузулушунун негизги себеби малды ашыкча жаюу болуп саналат. Мындан тышкары, малды начар башкаруу, жөнгө салынбаган жана өсүп жаткан жаныбарлардын өсүшү жайыттардын өтө сезгич экосистемасынын бузулушуна алып келет. Бул факторлор өз кезегинде ак илбирстин жана башка жырткычтардын негизги олжосу болгон жапайы туяктуу жаныбарлардын (аркарлар, тоо текелер) жана майда сүт эмүүчүлөрдүн (коёндор, тайлар жана суурлар) популяциясынын азайышынын себептери болуп саналат. Мындай тамак-аштын жоктугу бул жаныбарлардын санын азайтат. Ак илбирс жана анын олжосу үчүн, ошондой эле топурак менен өсүмдүктөрдүн сапаты үчүн чөптөрдүн жана жайыттардын экосистемаларынын ден соолугунун мааниси чоң. Батыш Тянь-Шандын жайыттары узак мезгилге созулган ашыкча жаюудан улам табигый регенерациянын жетишсиздигине, малга же жапайы туяктуу жаныбарларга жараксыз өсүмдүктөрдүн түрлөрүнүн басып кетишине же басып кетишине дуушар болот. Керексиз өсүмдүктөрдүн түрлөрү (деградацияга баа берүү үчүн колдонулат) чөптүн 20% га жайылып кеткен азайып кеткен жайыттарда жайыттар үч-төрт жыл эс алууну талап кылышы мүмкүн.

Долбоор өзүнө төмөнкүдөй милдеттерди камтыган:

  1. Жайыттардын абалын изилдөө жана аларды 2 пилоттук ӨКЖА жана 4 пилоттук айыл аймактарда пайдалануу, жапайы жаныбарларды тоюттандыруу жана алардын миграциялык коридорлорун эсепке алуу менен жайыттардын сыйымдуулугуна баалоо жүргүзүү;

  2. Пилоттук жайыт комитеттерин жайыттарды башкаруу үчүн замабап инструменттерди ишке колдонууга окутуу;

  3. Пилоттук ӨКЖА дирекциялары, токой чарбалары жана айылдык аймактардын ЖӨАБ органдары менен, анын ичинде, ӨКЖА, токой чарбалардын аймактарындагы жайыттарды башкаруу маселелери боюнча жайыттарды башкаруу боюнча комитеттер менен кызматташууну өнүктүрүү жана жапайы жаныбарларды тоюттандыруу жана миграциясын эсепке алуу;

  4. Жайыттарды изилдөөлөрдүн жыйынтыгын эске алуу менен 2 пилоттук ӨКЖА жана 4 пилоттук айыл аймактардын жайыттарды башкаруу пландарын иштеп чыгуу/жакшыртуу;

  5. Электрондук жайыт комитетин пайдалануу боюнча окутуу өткөрүү.

Долбоордун үстүндө иштөөнүн этаптары:

  1. жерлерди инвентаризациялоо боюнча изилдөө жүргүзүү;

  2. картага түшүрүүнү кошкондо жапайы жаныбарлардын миграция коридорлорун эске алуу менен жайыттарга геоботаникалык изилдөө жүргүзүү;

  3. жайыттарды экономикалык баалоо;

  4. айылдык аймактар менен ӨКЖА жериндеги малдын жана жайыт пайдалануучулардын санын эсепке алуу, ошондой эле, айылдык аймактар менен ӨКЖА жериндеги жапайы жаныбарлардын санын бакма малдын жана жапайы жаныбарлардын бардык түрлөрүнүн тоютка муктаждык ченемин эске алуу менен эсептөө боюнча төрт методология иштеп чыгуу арналган.

Долбоордун негизги максаты, буфердик зоналар менен коридорлордогу жерлерди пайдалануу жана токойлорду башкарууну жөнгө салуу аркылуу Батыш Тянь-Шандын экосистемасынын туруктуулугун жана жашоо чөйрөсүнүн байланышын жакшыртуу.

4 методология жалпысынан 12 тегерек стол жыйынында жергиликтүү жамааттарга тааныштырылган. Мамлекеттик жаратылыш парктарынын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, жайыт комитеттеринин өкүлдөрү болгон катышуучулар – мындан ары талаа изилдөөлөрү үчүн пайдаланыла турган методиканы бекитип беришти. 

Жайыт комитеттери арасында жайыттарды башкаруунун заманбап инструменттерин алууга муктаждыктарын баалоо жүргүзүлгөн. Пилоттук айыл аймактарда өткөрүлгөн тренингдер сериясынан (жалпы 12 окутуу) жайыт комитеттеринин, ӨКЖА, жайыт пайдалануучулардын ассоциацияларынын өкүлдөрү жетишпеген билим жана тажрыйбаларды алышты.

Долбоордун командасы “электронду жайыт комитети” тутуму орнотулган жайыт комитеттери арасында ошол программалык камсыздоонун иштеши жана аны жакшыртуунун мүмкүнчүлүктөрү жөнүндө сурамжылоо жүргүзгөн.

Долбоордун иш-чаралары жапайы жаныбарлардын миграция коридорлорун жана тоюттандырууну эске алуу менен ӨКЖА жана айылдык аймактардын жеринде жайгашкан жайыттарды биргелешкен башкаруу жөнүндө комитеттин жобосун иштеп чыгууну камтыган.